Gecontroleerd branden voor een vitale en gevarieerde heide

NIJVERDAL – Grote borden langs de Toeristenweg waarschuwen de passanten ‘Gecontroleerde heidebrand’. Midden op de Koningsbelten bij de Duitse Bocht waren de medewerkers van Staatsbosbeheer de hele dag bezig met het ‘branden’ van percelen heide. Af en toe laaide het vuur hoog op en was er een grote rookwolk te zien. Dichtbij het vuur voelde je de hitte.

Voor boswachter Ben Vlaskamp was het een drukke dag. Hij kreeg de radio, tv en verschillende kranten op bezoek. Achter elkaar vertelde hij zijn verhaal en intussen hield hij ook het goed vuur in de gaten. Net als het vliegtuigje dat boven de heide cirkelde. “We hebben alle instanties gewaarschuwd, maar misschien zijn het journalisten die het heide branden van boven willen bekijken”, merkt hij op.

Het was een perfecte dag om oude heide te branden;’s ochtends had het nog gevroren. De grond was koud. Alle bodemdieren zaten nog diep weg. De natuur is nog in rust. Vlaskamp: “Een paar dagen van te voren verkennen we het gebied. Dat gebeurt samen met de ecoloog van SBB Bas van Noord. We onderzoeken of er toevallig niet toch ergens een mierenhoop zit.We letten dan goed op de komende weersomstandigheden. Er staat nu weinig wind. En natuurlijk worden ‘vuurgangen’ gemaakt. Een brede strook waardoor het vuur niet van het ene perceel naar het andere over kan slaan.” Vlaskamp legt uit dat het stuk heide waar op dat moment gebrand werd voornamelijk met de grassoort pijpestrootje begroeid was. Daar stond er veel te veel van. De vergrassing van de heide is een zichtbaar gevolg van het teveel aan stikstofdepositie. Ja, ook het mos en de vossebessen moeten nog weg.” De zwarte afgebrande pollen pijpestrootje lijken een soort maanlandschap. En hoewel het pas nog brandde, is de aarde toch gewoon koud. Dat laat de boswachter even voelen. Even verderop staan studenten vanuit Wageningen met een andere boswachter te praten.

Meer maatregelen

“Heide branden gebeurt om de heide te verjongen. Oude struiken bloeien minder. Op bloeiende heide komen insecten af en dat is weer goed voor de vogels. De kringloop. De zaden van de heide zitten in de bodem. De mineralen in de as slaan neer en zijn voeding voor de nieuwe heide. Ook het srooien van steenmeel is een maatregel om de heide gezonder te maken. Over een poosje als er weer gras begint te groeien, komt de schaapskudde hier naar toe. Zo krijgt de jonge heide hier optimaal de kans. We zijn de natuur als het ware aan het resetten. Percelen met oude en jonge heide wisselen elkaar af. De oude heide met grote srtuiken is weer beter geschikt voor dieren om zich in te verbergen.”

Goed voorbereid

De trekker maakt een vuurgang om een perceel voor het in brand wordt gestoken. De droge pijpestrootjes fikken geweldig. Ze worden voorzichtig met de gasbrander door extern ecoloog Paul ten Den aangestoken. Acht mannen van de nieuwe ploeg Binnenwerk van Staatsbosbeheer die de boswachter onder meer helpen met heide schonen, staan paraat met vuurzwepen als er toch een vonk te ver gaat. Verder is er een medewerker van loonbedrijf Broeze met een trekker met grote tank met een inhoud van 5800 liter water aanwezig die zo af en toe een stuk nat sproeit. Hij vertelt dat hij dit werk op de heide ‘al jaren’ doet. Per jaar mag 5 hectare heide afgebrand worden. “Maar dat is niet leidend. Het gaat om de conditie van de heide. Het is voor dit jaar waarschijnlijk wel de laatste keer dat we heide gebrand hebben”, besluit de boswachter zijn verhaal.